Travma Sonrası Stres Bozukluğu (kısaca TSSB)

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (kısaca TSSB), ciddi bir ruhsal hastalıktır. İnsan çok ağır bir olay yaşadığında ortaya çıkabilir – örneğin bir kaza, bir savaş ya da şiddet.

Bu olay:

• bir defa olabilir (örneğin bir trafik kazası veya saldırı),
• tekrar tekrar yaşanabilir (örneğin cinsel istismar),
•  ya da uzun süre devam edebilir (örneğin savaş ortamı).

Bunu bazı insanlar doğrudan yaşar, bazıları da başkasının başına gelene tanık olur. Birçok insan bu olayları zamanla atlatabilir. Ama bazı kişilerde ruhsal rahatsızlık kalıcı olur ve rahatsız edici anılar tekrar tekrar yaşanır. Bu duruma Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) denir.

Ciddi bir olaydan hemen sonra akut stres tepkisi gelişebilir. Bu durumda genellikle yoğun korku, çaresizlik ya da kontrolü kaybetme hissi görülür. Ancak bu tepkiler olaydan haftalar veya aylar sonra da devam ederse ya da belirtiler ilk kez bu süre sonunda ortaya çıkarsa, bu duruma Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) denir.

TSSB’de sık görülen belirtiler:

              •            Yoğun anılar: Rahatsız edici olay tekrar tekrar hatırlanır – örneğin rüyalarda yaşanabilir  ya da birden zihinde canlanabilir  (flashback). Kişi olayı yeniden yaşıyormuş gibi hisseder.

              •            Kaçınma: Kişi olayı hatırlatan yerlerden, insanlardan, seslerden ya da kokulardan uzak durur.

              •            İçe kapanma: İnsanlardan uzaklaşma, konuşmak istememe veya daha önce sevilen şeylere ilgi kaybı olabilir.

              •            Sürekli gerginlik ve irkilme: Bir çok kişi sürekli huzursuz  ve tetiktedir kolayca irkilir. Ortada gerçek bir tehlike olmasa bile genellikle uyku sorunları vardır.

TSSB çok ağır ve zorlayıcı yaşantılar sonucu ortaya çıkabilir. Örneğin:

              •            Zorunlu göç ve sürgün

              •            Şiddet veya saldırılar

              •            Savaş

              •            Cinsel istismar

              •            Ağır kazalar

              •            Doğal afetler

              •            Ağır hastalıklar veya tıbbi acil durumlar

              •            Yakın birinin ölümü

Bir kişinin böyle bir yaşantıdan sonra TSSB geliştirip geliştirmemesi birkaç faktöre bağlıdır:

              •            Olayın tam olarak ne olduğu

              •            Olayın ne kadar şiddetli ve ne kadar sürdüğü

              •            Olayın tekrarlayıcı olup olmadığı

Ayrıca kişinin stresle başa çıkma gücü de önemlidir. Bazı insanlar yaşadıklarını farklı şekilde algılar ve daha dayanıklı olurlar ya da sadece daha fazla veya daha iyi desteğe sahiptirler. Bazılarının önceden ruhsal/psikolojik sorunları olabilir ve bu nedenle yeni olumsuz yaşantılara daha yoğun tepki verebilirler. Bu durum da önemli bir rol oynar.

Evet, TSSB tedavi edilebilir. Birçok kişi zamanla iyileşir. 100 kişiden yaklaşık 30’u bir yıl sonra hiçbir belirti göstermez. Terapi genellikle çok yardımcı olur. Farklı tedavi seçenekleri vardır:

1. Davranış Terapisi

Özel bir terapi türünde (travma odaklı bilişsel davranışçı terapi) kişiler yaşadığı olayla yüzleşmeyi öğrenir. Bu, anıların işlenmesine ve şikâyetlerin azalmasına yardımcı olur.

Özel bir yöntem: EMDR

              •            Terapist parmağını gözlerin önünde hareket ettirir ve kişi gözleriyle bunu takip eder.

              •            Bu sırada travmatik olayı düşünür.

              •            Göz hareketleri, beynin olayı daha iyi işlemesine yardımcı olur.

              •            Nasıl çalıştığı tam olarak bilinmese de genellikle etkili olur.

2. İlaç Tedavisi

Bazı kişiler ek olarak ilaç kullanabilir, özellikle antidepresanlar (örneğin Sertralin, Paroksetin veya Venlafaksin içerenler).

              •            Ancak bu ilaçlar terapiyi desteklemek için kullanılmalı. Tek başına kullanılmamalıdır.

              •            Sakinleştirici ilaçlardan kaçınılmalıdır.

3. Diğer Destekler

              •            Sanat, müzik veya hareket terapisi gibi ek yöntemler

              •            Kişisel psikososyal destek (örneğin Albatros aracılığıyla)

Eğer TSSB’den şüpheleniyorsanız veya destek almak istiyorsanız lütfen Albatros ile iletişime geçin.

Sonuç

TSSB tedavi edilebilir. İyi bir terapi, kişinin tekrar daha iyi bir yaşam sürmesine yardımcı olabilir.

TSSB’nin Seyri ve İyileşme Olanakları

TSSB, her kişide farklı seyreder. Birçok kişi zamanla yaşanan olayı işlemeyi başarır. Bazılarının durumu bir yıl içinde iyileşir. Nadiren terapi olmadan bile iyileşme olur.

Ancak 100 kişiden yaklaşık 30’unda şikâyetler üç yıldan uzun sürer. Bazıları ayrıca başka ruhsal sorunlar, örneğin bağımlılık gelişebilir.

TSSB’den Etkilenenler ve Yakınları İçin Neler Yardımcı Olur?

              •            Konuşmak yardımcı olur: Yaşananları güvenilen kişilerle konuşmak önemlidir – örneğin aile, eş, arkadaşlar veya Albatros’un ana dilde danışmanları. Bu kişiler çok profesyonel ve tamamen gizlilik içinde destek sağlarlar.

              •            Erken yardım almak: Terapi çok faydalı olabilir. Bir psikoterapiste ne kadar erken başvurulursa o kadar iyi sonuç alınır.

              •            Başkalarıyla deneyim paylaşmak: Özellikle kendi kendine yardım grupları, anlaşılmış hissetmeye yardımcı olabilir.

Yakınların Yapabilecekleri

              •            TSSB’yi ciddiye almak.

              •            Olay defalarca anlatılsa bile kişiyi sabırlı bir şekilde dinlemek.

              •            Yardım aramaya teşvik etmek ve gerekiyorsa terapi bulma konusunda destek olmak.

Önemli

Eğer kişi intihar hakkında konuşuyorsa, yakınlar hemen harekete geçmelidir:

              •            Bir doktoru bilgilendirmek

              •            Telefon destek hattını aramak: 0800 – 111 0 111 (ücretsiz ve 7/24 ulaşılabilir)

              •            Acil tehlike varsa: hızlı şekilde psikiyatri kliniğine sevk için ambulans çağırmak